The basic laws of human stupidity

Samenvatting

Vijf jaar geleden zag ik een voorstelling: “SIMONE MILSDOCHTER speelt CARLO M. CIPOLLA”. Ik was zeer geïntrigeerd en kocht meteen het boek.

Naar aanleiding van een nieuw optreden dat Somone aankondigt onder de titel “Apate spreekt”, heb ik Cipolla opnieuw gelezen.

Carlo Cipolla publiceerde het essay waarop de voorstelling gebaseerd is in 1976 onder de titel The Basic Laws of Human Stupidity, een satire en tegelijk een wetenschappelijke analyse.

Hij formuleert vijf wetten:

1. Iedereen onderschat altijd en onvermijdelijk het aantal domme individuen.
2. De kans dat iemand dom is, is onafhankelijk van welke andere eigenschap ook van deze persoon.
3. Een dom individu is iemand die een ander individu of een groep een verlies berokkent, terwijl dat individu zelf er niets bij wint of er zelfs bij verliest.
4. Verstandige individuen onderschatten altijd de schadelijke kracht van domme individuen, en vergeten dat omgaan of samenwerken met domme individuen hen altijd duur te staan komt.
5. Een dom individu is het gevaarlijkste type persoon, en is gevaarlijker dan een misdadiger.

Verstandige individuen laten een ander individu winnen en worden er zelf ook beter van.

Misdadigers handelen op een manier dat zij er zelf beter van worden terwijl het andere individu verliest. 

Domme misdadigers zijn zij die hun slachtoffer meer doen verliezen dan zijzelf winnen. 

Hulpeloze individuen handelen op een manier dat zij er zelf bij verliezen terwijl de ander wint.  Als ze ook naar domheid neigen, verliezen ze zelfs meer dan de ander wint. 

Super-domme individuen handelen op een manier dat iedereen verliest, zijzelf en de ander.

Cipolla tilt deze analyse vervolgens naar het macroniveau van de totale samenleving.

Verstandig handelen verrijkt en versterkt de maatschappij als geheel.  Hulpeloos of misdadig handelen kan dat ook in beperkte mate, zolang het verlies kleiner is dan de winst.  Dom en tegelijk misdadig, dom en hulpeloos of super-dom handelen verarmt de maatschappij als geheel, want het verlies voor alle individuen samen is groter dan de winst.  In een samenleving die vooruitgaat, hebben die mensen de overmacht, die verstandig handelen én het domme handelen tegengaan.  In een samenleving in verval, hebben domme individuen de macht in handen. Domme mensen zijn overal, zowel onder nobelprijswinnaars als proletariërs, onder wereldleiders net als onder gewone mensen, onder vrouwen mannen of non-binairen.  Hun destructieve kracht groeit in verhouding tot de machtspositie die ze verwerven. 

De definitie van “stupidity” is iets heel anders dan “dom zijn”. Het gaat over dom handelen.

Mijn appreciatie

The basic laws of human stupidity leest bijzonder vlot. Cipolla’s gedachtegang sleept je mee, maar hij is theoretisch en mondt niet uit in concrete adviezen of oplossingen. 

Niettemin zet zijn tekst aan tot nadenken en discussie en het is een goed opgebouwd en boeiend betoog.

Cipolla’s stellingen dragen de stempel van de tijd en de omgeving waarin ze geschreven zijn: een welvarende samenleving uit de zeventiger jaren. Was zijn maatschappij zo welvarend, en was dat niet ten koste van andere gemeenschappen?

Je kan met zijn tekst aan de slag gaan en er uitgebreide denkoefeningen aan koppelen: wie zijn de slimme, domme, misdadige individuen en leiders? Maar of het de wereld kan veranderen?

Het is uiterst interessante hersengymnastiek of een avond amusant vertier bij de voorstellingen van SIMONE MILSDOCHTER (nog af en toe te zien in Vlaanderen). Of gewoon een klein boekje, dat je met plezier in één ruk uitleest.